Flamenco: Μωσαϊκό φυλών,πολιτισμών, συναισθημάτων

Κείμενο: Ειρήνη Βαφειάδου 

Το flamenco, ως καλλιτεχνική έκφραση της συνύπαρξης φωνής, χορού και κιθάρας,  αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ισπανικής κουλτούρας.  Ως τραγούδι, εκφράζει μεγάλη γκάμα συναισθημάτων: κουράγιο, λύπη, χαρά, τραγωδία, φόβο και παράλληλα, ως χορός, εκφράζεται με έντονες δυναμικές κινήσεις και εκφράσεις, με κορυφώσεις και έντονο πάθος. Γεννιέται στην Ανδαλουσία ανάμεσα στις περιθωριακές και φτωχές ομάδες. Είναι η τέχνη των ψαράδων, των άπορων, το τραγούδι των καφενείων και των μεγάλων γιορτών. Με λίγα λόγια, είναι το δημοφιλέστερο είδος τέχνης της ισπανικής κουλτούρας.

Ποια είναι, όμως, η ρίζα του flamenco και ποια η σχέση του με τους τσιγγάνους, τους Εβραίους και τους μουσουλμάνους της Ισπανίας;

Η καταγωγή του συνοδεύεται από υποθέσεις και θεωρίες που προσπαθούν να μας αποκαλύψουν τη ρίζα της κραυγής. Οι υποθέσεις που αφορούν την ετυμολογία της λέξης ποικίλλουν. Μία από αυτές υποστηρίζει πως προέρχεται από τη λέξη flamen, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την αραβική λέξη «fellah – mengu» (φυγάς – περαστικός χωριάτης). Πιθανόν, αργότερα η παραπάνω λέξη να προφερόταν λάθος «felamengu» ή «flamengu» και έπειτα, κατέληξε «flamenco» (άνθρωπος της γης) και «mangou» (τραγουδώ).

Ο τσιγγάνικος λαός γίνεται δεκτός στην Ισπανία τον 15ο αιώνα. Η περίοδος χάριτος για τις ήδη υπάρχουσες μειονότητες θα τελειώσει σχετικά σύντομα: η Ιερά Εξέταση εδραιώνεται, οι Μαυριτανοί εξορίζονται και οι εβραίοι καταδιώκονται. Μέχρι το 1525 υποχρεώνονται οι μαυριτανοί και οι εβραίοι να επιλέξουν ανάμεσα στη βάπτιση ή την εξορία. Μέχρι το 1648, η Ισπανία και κυρίως η Ανδαλουσία αντιμετωπίζει μια φοβερή πείνα.

Στα μάτια αυτού του πρόσφατα αφιχθέντος λαού, χαράζονται εικόνες τρόμου, ρατσισμού, αδιαλλαξίας, πείνας. Και τότε ακριβώς είναι που το τσιγγανο-ανδαλουσιανό τραγούδι (cante) ξεκινάει να αναπτύσσεται. Οι τσιγγάνοι αναμειγνύουν τη μουσική και τους χορούς τους με την κουλτούρα των μαυριτανών και των εβραίων, όχι μόνο γιατί οι ρίζες τους είναι κοινές, αλλά γιατί είναι κοινωνίες κατατρεγμένες.

Το flamenco ανεβαίνει επισήμως στη «σκηνή» το 1840 όταν παρουσιάζεται στις ταβέρνες (cafe cantante). Αρχίζει, έτσι, να γίνεται περισσότερο γνωστό στον κόσμο και χάνει την κακή του φήμη. Οι καλλιτέχνες συνεχίζουν να προέρχονται από χαμηλές κοινωνικές τάξεις, αλλά, πλέον, στους θαυμαστές συγκαταλέγονται μορφωμένοι και πλούσιοι.

Αρχίζει σταδιακά να εξαπλώνεται. Ο τραγουδιστής (cantaor) πρέπει πλέον να γνωρίζει μεγαλύτερη γκάμα τραγουδιών, για να εντυπωσιάσει το κοινό του και το flamenco ενσωματώνεται, τελικά, στη φύση και την κουλτούρα των Ισπανών. 

Διατηρώντας την παράδοση, υπάρχουν ακόμα και σήμερα cafe cantante, όπου μπορεί να δει και να ακούσει κανείς παραδοσιακό flamenco. Οι καλύτερες παραστάσεις, όμως, δίνονται στους δρόμους της Ανδαλουσίας, όπου μπορείς να νιώσεις τους καλλιτέχνες να παθιάζονται ελεύθερα με την τέχνη αυτή.

Με πληροφορίες από το ispania.gr 

Λίγα λόγια για την ίδια 

Η Ειρήνη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και σπουδάζει Φιλοσοφία και Παιδαγωγική στο ΑΠΘ. Στο 4ο έτος των σπουδών της φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης μέσω του προγράμματος Erasmus. Εκείνη ήταν και η καλύτερη εμπειρία της ζωής της! Λατρεύει την ισπανική γλώσσα, όπως επίσης και την ισπανική και λατινοαμερικάνικη κουλτούρα γενικότερα. Λατρεύει, επίσης, το θέατρο με το οποίο ασχολείται ερασιτεχνικά.